Το Mελεκούνι Ρόδου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με Απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού.

Το Mελεκούνι Ρόδου ανήκει επίσημα πλέον στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με Απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού.

Όπως αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού, το μελεκούνι της Ρόδου εγγράφεται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς «διότι αποτελεί εθιμική πρακτική που συνδέεται με τη συλλογική μνήμη και τις διατροφικές πρακτικές των Ροδίων, καθώς και με τη διαμόρφωση και διάδοση των τοπικών διατροφικών συνηθειών αλλά και της παραδοσιακής ελληνικής ζαχαροπλαστικής».

Η απόφαση
Ειδικότερα, στην απόφαση που εξέδωσε χθες η υπουργός Πολιτισμού αναφέρονται τα εξής:
«Έχοντας υπόψη:
1) τις διατάξεις:
α. Του Ν 4622/2019 (ΦΕΚ 133/Α/07-08-2019) «Επιτελικό Κράτος: Οργάνωση, λειτουργία …Διοίκησης»,
β. του ΠΔ 70/2015 (ΦΕΚ 114/Α/22.9.2015) για την «Ανασύσταση των Υπουργείων…» και ειδικά το άρθ. 2 που αφορά την ανασύσταση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού,

γ. του ΠΔ 4/2018 (ΦΕΚ 7/Α/22.01.2018) «Οργανισμός Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού»,
δ. του Π.Δ. 83/2019 (ΦΕΚ 121/Α/9.07.2019) «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών»,

ε. του άρθρου 10 του Π.Δ. 84/2019 (ΦΕΚ 123/Α/17.7.2019) «Σύσταση και Κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/ Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων»,
στ. της με Α.Π. ΥΠΠΟΑ/ΥΠΟΥΡΓΟΣ/397848/ 12/26.07.2019 (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 485/26.07.2019) Απόφασης «Διορισμός Μετακλητού Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού στο ΥΠΠΟΑ»,

ζ. Του Ν. 4858/2021 (ΦΕΚ:Α:220/19-11-2021) «Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς»,
η. του Ν. 3521/2006 «Κύρωση της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» (ΦΕΚ 275/Α/22.12.2006),
θ. Του ΠΔ 62/2012 (ΦΕΚ:Α:112/03-05-2012) «Καταγραφή, αποτύπωση και τεκμηρίωση άυλων πολιτιστικών αγαθών».

2) Τη με αρ. πρωτ.: ΥΠΠΟΑ/ΥΓ/Γ∆∆ΥΗ∆/ ∆∆Α∆/Τ∆ΜΠ/607368/58925/43903/41284/15828/09-11-2020 (ΑΔΑ Ψ2ΘΣ4653Π4-66Ε) Υπουργική Απόφαση, σχετικά με τη συγκρότηση της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την εφαρμογή της Σύμβασης για την προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

3) Τον φάκελο που υποβλήθηκε στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τους Φώτιο Μπάρδο, Πρόεδρο Πολιτιστικού Συλλόγου Κοσκινιατών «Η Καλλιθέα» και Χαράλαμπο Μαρνέρα.

4) Την ομόφωνη θετική γνωμοδότηση αναφορικά με το υποβληθέν Δελτίο εγγραφής του στοιχείου «Μελεκούνι Ρόδου» της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την εφαρμογή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ
Εγκρίνουμε την εγγραφή του στοιχείου «Μελεκούνι Ρόδου» στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, όπως περιγράφεται στο συνημμένο Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που φέρει τον παραπάνω τίτλο, διότι αποτελεί εθιμική πρακτική που συνδέεται με τη συλλογική μνήμη και τις διατροφικές πρακτικές των Ροδίων, καθώς και με τη διαμόρφωση και διάδοση των τοπικών διατροφικών συνηθειών αλλά και της παραδοσιακής ελληνικής ζαχαροπλαστικής.

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
Λίνα Μενδώνη».

—————————————————————————————

Το μελεκούνι διαφοροποιείται από τα άλλα παρεμφερή προϊόντα λόγω της αποκλειστικής χρήσης μελιού και όχι γλυκα­ντικών ουσιών που χρησιμοποιούνται συνήθως σε ομοειδή προϊόντα.
Αποτελεί το κατ’ εξοχήν κέρασμα του Ροδίτικου γάμου από πολύ παλιά έως σήμερα και παράγεται με παραδοσιακό τρόπο σε τοπικά εργαστήρια ή σπίτια.

Η ονομασία «Μελεκούνι» προέρχεται από τη ροδίτικη διάλεκτο, δεδομένου ότι ο όρος «κουννί» (από την αρχαία λέξη «κόκκος» — «κουννί») χρησιμοποιείται στην περιοχή για να αποδώσει τον σπόρο (στη συγκεκριμένη περίπτωση σουσαμιού), το ελάχιστο σπυρί του καρπού του φυτού «σήσαμον» και τη λέξη «μέλι».

Για λόγους απλοποίησης, καθιερώθηκε το «Μελε­ κούνι», αντί του «Μελεκούννι».

Να υπενθυμίσουμε ότι

Το μελεκούνι μας, το χαρακτηριστικό γλύκισμα της Ρόδου είναι πλέον ενταγμένο και επίσημα στην ευρωπαϊκή λίστα των προϊόντων ονομασίας προέλευσης και των προϊόντων προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης.

Μετά από συντονισμένη προσπάθεια ντόπιων παραγωγών, περιφέρειας νοτίου Αιγαίου και των ειδικών που ανέλαβαν να υλοποιήσουν το έργο το μελεκούνι πήρε τη θέση που του αξίζει, ενώ η απόφαση δημοσιεύθηκε και στην επίσημη εφημερίδα της ευρωπαϊκής ένωσης.

Στην απόφαση επισημαίνεται, ότι γεωγραφική περιοχή παραγωγής του, είναι το νησί της Ρόδου, στο οποίο έχει μία ισχυρή παράδοση και διαχρονική φήμη και ότι αποτελεί από την αρχαιότητα παραδοσιακό τοπικό γλύκισμα που προσφερόταν σε γάμους βαφτίσεις και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Το όνομά του γλυκίσματος θα αποτυπώνεται ως «melekouni» και περιλαμβάνεται στην κατηγορία «προϊόντα αρτοποιίας, ζαχαροπλαστικής , ζαχαρώδη παρασκευάσματα ή προϊόντα μπισκοτοποιίας».

Η απόφαση που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της ευρωπαϊκής ένωσης αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής:

«Έχει σχήµα ροµβοειδές µε βασικά συστατικά σουσάµι και µέλι, µπαχαρικά, αµύγδαλα και προαιρετικά ξύσµα ή/και χυµό εσπεριδοειδών, τα οποία αναµειγνύονται, βράζουν και οµογενοποιούνται. Έχει µαλακή, εύκαµπτη υφή χωρίς να σπάει, µαστιχωτή µη κολλώδη και συµπαγή δοµή. Τα γευστικά και αρωµατικά συστατικά των µπαχαρικών και των εσπεριδοειδών απελευθερώνονται αρµονικά κατά την αποσυσκευασία και έντονα κατά τη µάσηση. Το χρώµα του κυµαίνεται από χρυσοκίτρινο έως καστανό, ανάλογα µε το χρώµα του µελιού, το βαθµό ψησίµατος του σουσαµιού και τα χρησιµοποιούµενα µπαχαρικά.

Το βάρος του κυµαίνεται από 10g-70g.

Η παραδοσιακή παρασκευή του μελεκουνιού περιλαμβάνει τη χρήση των ακόλουθων συστατικών:

– Μέλι σε κ.β αναλογία 40% κατ’ ελάχιστο (min)

– Σουσάµι σε κ.β αναλογία 40% κατ’ ελάχιστο (min) -Aµύγδαλο σε κ.β αναλογία 1,5-10%

– Μπαχαρικά (κανέλα ή/και µοσχοκάρυδο ή/και γαρύφαλλο ή/και κόλιανδρο)

– Προαιρετικά, ξύσµα ή/και χυµός εσπεριδοειδών (συνήθως πορτοκάλι ή/και περγαµόντο ή/και λεµόνι ή/και νεράντζι)

Το μέλι να έχει τα χαρακτηριστικά που προδιαγράφονται στην εκάστοτε ισχύουσα σχετική νομοθεσία.

Το σουσάµι να είναι αναποφλοίωτο και ψηµένο.

Τα αµύγδαλα να είναι ψηµένα.

Τα χρησιµοποιούµενα µπαχαρικά να βρίσκονται σε αρµονική ισορροπία µε το σύνολο και να µην επικρατεί ιδιαίτερα κάποιο στο άρωµα του τελικού προϊόντος.

Δύο σημαντικοί λαογράφοι της Ρόδου, ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης και ο Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου το αναφέρουν στα συγγράμματά τους. Στο «Λεξιλόγιον της δημωδούς Ροδιακής  ∆ιαλέκτου» αναφέρεται χαρακτηριστικά ως «Γλύκισμα μελίπηκτον μετά σησάμου πεφρυγμένης είναι το επίσημον γλύκισμα των χωρικών εις τους γάμους και τας εορτάς αποστελλόμενον και ως αγγελτήριον των γάμων εις τους απουσιάζοντας φίλους και συγγενείς, καθάπερ εν ταις πόλέσι τα σακχαρόπηκτα κουφέτα» (Κωνσταντινίδης 2002).

Στο βιβλίο  «Παραδοσιακή Μελισσοκομία Αιγαίου» (Χόνδρος 2016, Παράρτημα XIII), το οποίο εκδόθηκε από το Μελισσοκομικό Σύλλογο Ρόδου «Η ΚΥΨΕΛΗ», αναφέρεται ότι η Ρόδος έχει αναδείξει αρκετά γλυκά που έχουν ως βάση τους το μέλι, μεταξύ των οποίων και το μελεκούνι. Τα γλυκά αυτά έχουν τη ρίζα τους στους αρχαίους Ελληνικούς χρόνους καιείναι γνωστά από τα Ομηρικά χρόνια. Ο ΗΡόδοτος (484-426 π.Χ.) αναφέρει ένα είδος όμοιο με το μελεκούνι.

Επίσης, στο βιβλίο  «Παραδοσιακή Μελισσοκομία Αιγαίου» γίνεται εκτεταμένη αναφορά στο μελεκούνι και μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι ανάμεσα στα τελετουργικά του γάμου (στο νησί της Ρόδου)είναι και τα έθιμα που συνδέονται με το μελεκούνι. Συγκεκριμένα, στην περιοχή Μαριτσά, το βράδυ της Παρασκευής – πριν από το γάμο – οι γονείς της νύφης και του γαμπρού γύριζαν στα σπίτια και καλούσαν τους συγγενείς να συμμετάσχουν στην παρασκευή των μελεκουνιών λέγοντας «κοπιάστε στα μελεκούνια». Ειδικότερα, οι καλεσμένοι έπαιρναν τα συστατικά (σισάμι, μέλι) και αφού πραγματοποιούσαν τις κατάλληλες προετοιμασίες (καρβούρδισμα, ανάμειξη) με τη βοήθεια έμπειρου ατόμου (μαστόρισσα) τα έψηναν. Η παραγόμενη ποσότητα καταναλώνονταν από τους παρευρισκόμενους και η υπόλοιπη φυλάσσονταν για το γάμο. Το έθιμο αυτό ακολουθούσαν και σε άλλα χωριά (∆αματριά, Κρεμαστή, Κοσκινού κ.ά.).

Στο βιβλίο  «Σεργιάνι στο χθες των νησιών μας (Στα χρόνια της ιταλοκρατίας και στις πρώτες μετά την απελευθέρωση δεκαετίες)» αναφέρεται ότι: «…Πέμπτη βράδυ που έγιναν τα «μελεκούνια» και τα ζυμάρια για τα ψωμιά του γάμου. Το Σάββατο βράδυ με τους οργανοπαίχτες επί κεφαλής αντρικής  πομπής άρχισε το κάλεσμα όλων των κατοίκων του χωριού στους γάμους των παιδιών του Γιώργη,….Ενώ οι μουσικοί έπαιζαν περπατώντας τη μουσική των παραδοσιακών τραγουδιών του γάμου, δυο-τρεις άντρες έμπαιναν μέσα σε κάθε σπίτι, άφηναν ένα «μελεκούνι»,….» (Καραγιάννη-Μαρμαροκόπου 2007).

Επίσης, στο βιβλίο  «Τραγούδια γάμου» αναφέρεται ότι στη Ρόδο: «Σύνηθες ήταν επίσης και το ωραίο μελεκούνι που επέζησε μέχρι σήμερα καιείναι το χαρακτηριστικό κάλεσμα Αρραβώνα και γάμου» (Μπογιάννος 2005).

Αναφορά στο μελεκούνι γίνεται και σε Θεατροποιημένο παραδοσιακό γάμο «Της Ρόδου ο μελεκουννάς» από τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Σορωνής (Ρόδου) «Το Αμπερνάλλι» (Χονδρός, 2016).

Επιπλέον, το μελεκούνι περιλαμβάνεται στο Ελληνικό Πρωινό της Ρόδου. Το Ελληνικό Πρωινό είναι μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (Ξ.Ε.Ε.), που συνδέει και αξιοποιεί τον πολιτισμικό – γαστρονομικό πλούτο της χώρας με τα ελληνικά ξενοδοχεία.

Η σύνδεση του γλυκίσματος «Μελεκούνι» με το νησί της Ρόδου, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι «Μελεκούνι» έχει ονομαστεί το ανταλλακτικό νόμισμα (μονάδα ανταλλαγής) της Ρόδου, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στα μέλη ενός δικτύου ανθρώπων από τη Ρόδο να ανταλλάζουν προϊόντα και υπηρεσίες χωρίς τη μεσολάβηση χρήματος.

Η σημαντικότερη επίσημη αναγνώριση του προϊόντος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ειδικής  εκδήλωσης στη Ρόδο (26/9/2010), για την παρασκευή του μεγαλύτερου μελεκουνιού στον κόσμο το οποίο καταχωρήθηκε στο Guiness World Records ως «The longest melekouni, traditional Rhodian dessert…», γεγονός που συνέβαλε στην περαιτέρω προβολή του προϊόντος σε διεθνές επίπεδο».