Ξέσπασμα υδροσιφώνων είχαμε στα Δωδεκάνησα την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2023, σύμφωνα με όσα αναφέρει σε ανάρτηση του ο «κυνηγός» καιρικών φαινομένων Σταύρος Κεσεδάκης (Steve Kesedakis ) ο οποίος τράβηξε εντυπωσιακές φωτογραφίες το πρωί της Παρασκευής- και δημοσίευσε στο διαδίκτυο
Περισσότεροι από 20 υδροσίφωνες καταγράφηκαν, με τον μεγαλύτερο αριθμό από αυτούς να αναφέρονται στη Ρόδο
Τελευταία συνεχώς βλέπουμε στο διαδίκτυο και στα μέσα ενημέρωσης φωτογραφίες με υδροσίφωνες Η συχνή προβολή τελευταία τέτοιων φαινομένων στα μέσα ενημέρωσης, οφείλεται στην δυνατότητα άμεσης καταγραφής των φαινομένων από τα smartphones που όλοι πλέον διαθέτουμε και δεν είναι φαινόμενο των τελευταίων ετών. Παίρνουμε απαντήσεις για τις ταχύτητες ανέμου που μπορεί να αναπτύξουν, το πόσο επικίνδυνοι είναι για τα σκάφη καθώς επίσης και κάτω από ποιες συνθήκες προκαλούνται.
Υδροσίφωνες: Οι ανεμοστρόβιλοι της θάλασσας
Τι είναι υδροσίφωνας και πως προκαλείται;
Οι υδροσίφωνες είναι κατακόρυφες δίνες συμπυκνωμένων υδρατμών που προεξέχουν από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών και αλληλεπιδρούν με μια υδάτινη επιφάνεια.
Ενενήντα επτά υδροσίφωνες και εννέα ανεμοστρόβιλοι καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2021
Στην Ελλάδα το 2021 καταγράφηκαν 97 υδροσίφωνες (σίφωνες θαλάσσης) και εννέα ανεμοστρόβιλοι (σίφωνες ξηράς), οι οποίοι προκάλεσαν υλικές ζημιές.
Οι περισσότεροι σίφωνες εμφανίστηκαν τον Οκτώβριο (24) και τον Ιανουάριο (23), αλλά οι πιο καταστροφικοί καταγράφηκαν τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο.
Οι περισσότεροι υδροσίφωνες παρατηρήθηκαν στα Δωδεκάνησα (21), στο Δυτικό Αιγαίο (15), στο Βόρειο Ιόνιο (13), στην Κρήτη (12), στο Κεντρικό Ιόνιο (8) και στο Θρακικό Πέλαγος (4).
Ο συνολικός αριθμός σιφώνων θαλάσσης και ξηράς πέρυσι βρίσκεται κοντά στον μέσο όρο της δεκαετίας 2010-2019, σύμφωνα με σχετική ανάλυση ερευνητών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Climatebook.gr. Το 2020 είχαν καταγραφεί 89 υδροσίφωνες και επτά ανεμοστρόβιλοι, το 2019, 92 και 17 αντίστοιχα, το 2018, 96 και 9, ενώ το 2017 132 και 14.
Την πρώτη ημέρα του περσινού έτους καταγράφηκε η μεγαλύτερη «οικογένεια υδροσιφώνων» για το 2021 και ο Σταύρος Κεσεδάκης κατέγραψε με τον φωτογραφικό του φακό συνολικά 11 υδροσίφωνες σε λιγότερο από τρεις ώρες στη Ρόδο.
Στις 28 Ιανουαρίου 2021 ένας από τους σίφωνες θαλάσσης κοντά στον Κίσσαμο Χανίων πέρασε στην ξηρά καταστρέφοντας θερμοκήπια και ανατρέποντας ένα βαρύ όχημα, ευτυχώς χωρίς να τραυματιστούν κάτοικοι της περιοχής.
Στις 26 Νοεμβρίου 2021 ένας ανεμοστρόβιλος στο Καλαμάκι Ζακύνθου κατάστρεψε στέγες κτιρίων κατά τη διάρκεια ισχυρής καταιγίδας που προκάλεσε και πλημμύρα. Την ίδια ημέρα, στη Νέα Πέραμο Αττικής ακόμη ένας ανεμοστρόβιλος προκάλεσε υλικές ζημιές σε επιχειρήσεις στον οικισμό Νεράκι. Την επόμενη ημέρα, 27 Νοεμβρίου, δύο ανεμοστρόβιλοι στην Ηλεία και ένας στη Μεσσηνία προκάλεσαν σοβαρές υλικές ζημιές μετακινώντας οχήματα και καταστρέφοντας στέγες σπιτιών και επιχειρήσεων.
Δύο ημέρες αργότερα, στις 29 Νοεμβρίου 2021 υδροσίφωνας που πέρασε στη στεριά, ξερίζωσε δέντρα και κατέστρεψε στέγες και προσόψεις κτιρίων στην Καστροσυκιά Πρεβέζης, ευτυχώς και πάλι χωρίς να αναφερθούν τραυματισμοί. Ο τελευταίος ισχυρός σίφωνας που καταγράφηκε το 2021, ήταν στη Σπιάντζα Ηλείας, κοντά στο Κατάκολο στις 27 Δεκεμβρίου, όταν και πάλι ένας σίφωνας θαλάσσης πέρασε στη στεριά και περνώντας πάνω από κατοικημένες περιοχές προκάλεσε υλικές ζημιές.
Η μικρή έκταση και χρονική διάρκεια των σιφώνων δυσκολεύει την παρατήρηση και καταγραφή τους, έτσι οι καταγραφές τους θεωρητικά αποτελούν ένα μέρος μόνο του πραγματικού συνολικού αριθμού τους. Η διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η χρήση «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων έχει βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό την καταγραφή όλων των καιρικών φαινομένων.
Οι Υδροσίφωνες εμφανίστηκαν τελευταία στην χώρα μας;
Από τα αρχαία χρόνια γνωρίζουμε τη δημιουργία υδροσιφώνων στην Ελλάδα, καθώς οι αρχαίοι πίστευαν ότι αποτελούσαν δαιμονικά στοιχεία και ένα είδος τιμωρίας των θεών. Ο Αριστοφάνης στο θεατρικό έργο του «Βάτραχοι» κάνει αναφορά σε δαίμονα, ο οποίος πολέμησε του Θεούς χρησιμοποιώντας έναν σίφωνα. Στο Βυζάντιο υπάρχει ένα πλήθος χειρόγραφων αναφορών για στήλες ύδατος που προκαλούσαν καταστροφές σε πλοία και λιμάνια της Μεσογείου, ενώ από το τέλος του 19ου αιώνα καλλιτέχνες της Βενετοκρατούμενης Ελλάδας, ζωγράφιζαν σε πίνακες τοπία με σίφωνες, κυρίως πάνω από τη θάλασσα.
Σε τι διαφέρει ο υδροσίφωνας από τον ανεμοστρόβιλο;
Αν και έχουν αρκετές ομοιότητες με τους ανεμοστρόβιλους, δηλαδή τους σίφωνες πάνω από την ξηρά, τις περισσότερες φορές έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς δημιουργίας.
Οι ανεμοστρόβιλοι παράγονται από βίαιες καταιγίδες, από νέφη σωρειτομελανιών όταν επικρατούν ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες, όπως μεγάλη αστάθεια, δηλαδή απότομη πτώση της θερμοκρασίας με το ύψος και ισχυροί ή θυελλώδεις άνεμοι χαμηλά στην τροπόσφαιρα. Οι περισσότεροι υδροσίφωνες παράγονται επίσης από τα καταιγιδοφόρα νέφη «σωρειτομελανίες» αλλά οι ιδανικές συνθήκες για τη δημιουργία τους είναι η επικράτηση ασθενών ανέμων χαμηλά, κοντά στην επιφάνεια του νερού και ειδικά μετά τη λήξη της βροχόπτωσης. Υπάρχουν και υδροσίφωνες που δημιουργούνται όπως ακριβώς οι ανεμοστρόβιλοι, και πρόκειται για τους πιο ισχυρούς, που ονομάζονται «μεσοκυκλωνικοί υδροσίφωνες» αλλά είναι οι πιο σπάνιοι στη χώρα μας.
Οι υδροσίφωνες έχουν ίδιες ταχύτητες ανέμου με τους ανεμοστρόβιλους και πόσο επικίνδυνοι είναι για τα μικρά σκάφη;
Από μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στους τροπικούς και στις ΗΠΑ, οι υδροσίφωνες εκτιμάται ότι μπορούν να παράγουν ταχύτητες ανέμου παρόμοιες με τους ανεμοστρόβιλους, αλλά τις περισσότερες φορές η ταχύτητα ανέμων σε μια ακτίνα περί τα 100 μέτρα από το κέντρο τους δεν ξεπερνά τα 150 km/h. Οι άνεμοι αυτής της έντασης μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί για μικρά πλοιάρια και για τις ακτές που πλήττουν, επομένως συνιστάται η απομάκρυνση των παρατηρητών αν ένας υδροσίφωνας κινείται προς το μέρος τους. Συνήθως οι υδροσίφωνες κινούνται με χαμηλή ταχύτητα, περί τα 10-20 km/h ακολουθώντας τη μέση ροή των ανέμων και την πορεία του νέφους που τους δημιουργεί και δεν είναι απαραίτητο να σημειώνεται βροχόπτωση ή ηλεκτρική δραστηριότητα. Η διάρκειά τους κυμαίνεται μεταξύ μερικών δευτερολέπτων έως και 30 λεπτών, και αν δημιουργηθούν κοντά στην ακτή μπορεί να μετατραπούν σε ανεμοστρόβιλους που όμως εξασθενούν γρήγορα.
Μπορούμε να προβλέψουμε την έλευση επερχόμενου Υδροσίφωνα, ποιες ώρες της μέρας εμφανίζονται και ποια η συχνότητά τους;
Ένας εύκολος τρόπος εντοπισμού των περιοχών που πιθανόν να δημιουργηθεί υδροσίφωνας τα αμέσως επόμενα λεπτά είναι η παρακολούθηση των νεφώσεων σε χαμηλό ύψος που έχουν σχήμα χωνιού ή προβοσκίδας, τα οποία δεν είναι απαραίτητο να έρθουν σε επαφή με το νερό (Εικόνα 2).
Πολλές φορές παρατηρούνται αυτά τα νέφη-χωνιά (funnel clouds) αλλά θα δημιουργηθεί υδροσίφωνας μόνο αν υπάρξει ανατάραξη της επιφάνειας του νερού με ταυτόχρονη μείωση του ύψους της βάσης των νεφών (Εικόνα 2 και 3). Οι υδροσίφωνες μπορούν να εμφανιστούν σε ζεύγη («δίδυμοι υδροσίφωνες») ή και σε μεγάλο αριθμό ταυτόχρονα («οικογένεια υδροσιφώνων» Εικόνα 4). Τον Σεπτέμβριο του 2006 μέσα σε μόλις ένα 24ωρο καταγράφηκαν 30 υδροσίφωνες μεταξύ Ηρακλείου και νήσου Ντίας.
Στην Ελλάδα καταγράφουμε κάθε χρόνο περίπου 100 υδροσίφωνες αλλά είναι δύσκολο να κατασκευάσουμε την κλιματολογία τους για τη χώρα μας, μιας και αποτελούν ιδιαίτερα τοπικά φαινόμενα, μερικές φορές δύσκολα αντιληπτά αν υπάρχει βροχόπτωση. Επιπρόσθετα, σπάνια δεχόμαστε αναφορές για υδροσίφωνες μακριά από τις ακτές και φυσικά τις βραδινές ώρες είναι ακόμη πιο δύσκολο να παρατηρηθούν.
Ο χάρτης της Εικόνας 4 δείχνει τις περιοχές όπου έχουμε καταγράψει υδροσίφωνες και ανεμοστρόβιλους στην Ελλάδα την περίοδο 2000-2019. Υπάρχουν περιοχές όπου έχουμε μεγάλο αριθμό καταγραφών, όπως για παράδειγμα στην Κέρκυρα, στην Δυτική Πελοπόννησο, τη Ρόδο και τη Βόρεια Κρήτη.
Σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν πολλοί ερασιτέχνες μετεωρολόγοι που μας αναφέρουν με λεπτομέρειες τα χαρακτηριστικά των σιφώνων, καθώς υπάρχουν και εγκατεστημένες κάμερες καιρού κοντά στις ακτές που καταγράφουν υδροσίφωνες. Οι καταγραφές που συλλέγουμε δηλαδή επηρεάζονται άμεσα από τον πληθυσμό και το ενδιαφέρον που δείχνουν οι παρατηρητές για δημοσίευση εικόνων και βίντεο. Πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την άμεση διάδοση της πληροφορίας και τα χρησιμοποιούμε ως εργαλεία για την καταγραφή υδροσιφώνων.
Οι υδροσίφωνες προκαλούν συνήθως καταστροφές;
Οι πληροφορίες που συλλέγουμε, αφορούν και τις πιθανές καταστροφές που προκαλούν οι υδροσίφωνες σε πλεούμενα και τις ακτές που επηρεάζουν. Στις 18 Οκτωβρίου 1934, ένας υδροσίφωνας δημιουργήθηκε κοντά στην Ιθάκη και κινούμενος ανατολικά προς τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, βγήκε στην ακτή και προκάλεσε σοβαρές καταστροφές, οδηγώντας στον θάνατο 3 ανθρώπους και τραυματίζοντας άλλους 39. Στις 28 Φεβρουαρίου 2004 ένα αγοράκι σκοτώθηκε σε παραλία της Πιερίας όταν υδροσίφωνας – βγαίνοντας στην ακτή – παρέσυρε πάνω του μια ξύλινη βάρκα.
Τον Οκτώβριο του 1951 και τον Δεκέμβριο του 2002 στο χωριό Αλώνα Φλώρινας και στην Κορώνα Κιλκίς αντίστοιχα, σημειώθηκε βροχόπτωση ψαριών έπειτα από υδροσίφωνες στις λίμνες Πρέσπες και Δοϊράνη, κάτι που έχει παρατηρηθεί και σε πολλές άλλες χώρες.
Σε ποιες περιοχές και ποιες εποχές, εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα Υδροσίφωνες;
Όπως βλέπουμε και στον χάρτη, μεγάλη συχνότητα αναφορών για υδροσίφωνες δεχόμαστε από τις βόρειες ακτές της Κρήτης, τη Ρόδο, τη Δυτική Ελλάδα και ιδιαίτερα μεταξύ Θεσπρωτίας και Κέρκυρας. Η τοπογραφία έχει άμεση επιρροή στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία και είναι φυσικό κάποιες περιοχές να ευνοούν τη δημιουργία υδροσιφώνων περισσότερο από άλλες.
Υδροσίφωνες δημιουργούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με έξαρση τους φθινοπωρινούς μήνες όταν η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ επιφάνειας της θάλασσας και του υπερκείμενου ατμοσφαιρικού αέρα, δηλαδή η αστάθεια, είναι μεγάλη.
Υπάρχει δυνατότητα πρόβλεψης εμφάνισης Υδροσιφώνων;
Πλέον είμαστε σε θέση να προβλέπουμε με σχετική ακρίβεια την εκδήλωση καταιγίδων πάνω από ξηρά και θάλασσα και στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών /meteo.gr ερευνούμε τις ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργία υδροσιφώνων με σκοπό τη δημιουργία εργαλείων πρόγνωσης αυτών των φαινομένων. Για την ώρα, δεν υπάρχει κάποιο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τη δημιουργία σιφώνων, αλλά ευελπιστούμε στο μέλλον η πολιτεία να το θέσει στις προτεραιότητές της. Οι καταγραφές βελτιώνουν σημαντικά τις γνώσεις μας για αυτά τα ακραία, και παράλληλα, ενδιαφέροντα καιρικά φαινόμενα.
Με πληροφορίες από skafos.natexmedia.gr
