Προέλευση
Ο Μάιος, σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maia (Μάγια), η οποία ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη Μαία που σημαίνει τροφός και μητέρα.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς σηματοδοτεί την τελική νίκη του καλοκαιριού απέναντι στον χειμώνα, της ζωής επί του θανάτου και έχει ρίζες σε στις παγανιστικές εορτές του παρελθόντος για τη γονιμότητα των αγρών, με πολλά από τα αρχαία έθιμα να αναβιώνουν μέχρι και σήμερα.
Στην Ελλάδα, τη Ρώμη και μέχρι το Βυζάντιο ήταν αφιερωμένη στον ετήσιο εορτασμό της θεάς της γονιμότητας και της γεωργίας, Δήμητρας. Η κόρη της, Περσεφόνη, που έρχεται από τον Κάτω Κόσμο αυτόν τον μήνα, ήταν ο λόγος για τη γιορτή των Ανθεστηρίων, της μεγαλοπρεπούς πομπής προς τα ιερά για να προσφέρουν άνθη.
Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι
Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, είναι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, το οποίο κρεμιέται έξω από τα σπίτια συνήθως πάνω στην πόρτα.
Κατά κύριο κανόνα, το μαγιάτικο στεφάνι κατασκευαζόταν από ευλύγιστο και ανθεκτικό κλαδί από ξύλο κρανιάς ή κλήματος και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδιά από καρποφόρα δέντρα.
Τύλιγαν το στεφάνι με ένα πράσινο κλαδί, το οποίο μόλις είχε πετάξει φύλλα και στη συνέχεια κρεμούσαν πάνω του σύκα, ψωμί, κρασί και μέλι συμβολίζοντας την ζωή, την υγεία, την καλή τύχη και την καλή σοδειά. Σε κάποιες περιπτώσεις έβαζαν και στάχυα από σιτάρι, κριθάρι, αλλά και σκόρδο για το «κακό μάτι».
Το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει στη σημερινή εποχή τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί λόγω του τρόπου ζωής των σύγχρονων πόλεων.
Το Μαγιόξυλο
Σε χωριά της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες, που γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με άσπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό, βγαίνουν στους δρόμους τραγουδώντας το Μάη.
Οι καλαντιστές ζητούσαν πρώτα την άδεια να τραγουδήσουν, με το στίχο:
«Αν είναι με τον ορισμό να πούμε και το Μάη»
Και έπειτα ακολουθούσε το κυρίως τραγούδι:
«Μπρε μπήκε ο Μάης, μπρε μπήκε ο Μάης, μπρε μπήκε ο Μάης ο μήνας ο Μάης
με τα τριαντάφυλλα κι ο Απρίλης με τα ρόδα.
Μάη μου, Μάη μου καλέ, Μάη μου κανακάρη,
π’ όλο τον κόσμο επλούμισες μ’ ανθούς και με λουλούδια κι εμένα με περίκλωσες στου έρωτα τσ’ αγκάλες.
Σαν προβατώ μαραίνομαι, σα στέκομαι πλανιώμαι σαν πέφτω ν’ αποκοιμηθώ τον ύπνο δε χορταίνω.
Γιά μήνυσέ μου, λυγερή, γιά μήνυσέ μου, κόρη νά ’ρθω να πάρω το φιλί πρι βρέξει, πρι χιονίσει πριν κατεβάσει ό Δούναβος και σύρουν τα ποτάμια».
Το αμίλητο νερό
Σε νησιά του Αιγαίου την Πρωτομαγιά, τα κορίτσια σηκώνονταν με την αυγή, έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το «αμίλητο νερό» (αμίλητο γιατί το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν). Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλοι με αυτό.
Το Πήδημα της φωτιάς
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας αναβιώνουν ακόμα το έθιμο της φωτιάς. Νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς, μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν.
Όσο η φωτιά είναι αναμμένη, οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά, ενώ τα παιδιά πηδούν πάνω από τις φωτιές για «να διώξουν τον χειμώνα και την αρρώστια».
