Την Όλυμπο Καρπάθου ως case study κάλυψε με πρόσφατο ρεπορτάζ του το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP, σε άρθρο του με τίτλο «Οι γυναίκες κάνουν κουμάντο στο ελληνικό νησί της Καρπάθου».
Συζητώντας με κάποιες από τις γυναίκες που έχουν επιλέξει συνειδητά να μείνουν στον τόπο καταγωγής τους, την Κάρπαθο, και δη στην Όλυμπο, το AFP κάνει λόγο για μία κοινωνία με… φεμινιστικά στοιχεία, αλλά ταυτόχρονα ελάχιστη προοδευτικότητα.
Τι αναφέρει το ρεπορτάζ του AFP
«Εδώ είναι οι γυναίκες που κάνουν κουμάντο!», λέει η Ρηγοπούλα Παυλίδη, καθώς τραγουδά για τις ομορφιές του απομακρυσμένου χωριού της στο νησί της Καρπάθου, μίας από τις σπάνιες μητριαρχικές κοινωνίες της Ελλάδας.
Καθισμένος σε ένα γραφείο στην απέναντι πλευρά του δωματίου, ζωγραφίζοντας θρησκευτικές εικόνες, ο σύζυγός της Γιάννης έγνεψε σιωπηλά.
«Ο σύζυγός μου δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς εμένα, ούτε καν τη φορολογική του δήλωση», είπε γελώντας η Ρηγοπούλα, καθώς κεντούσε ένα παραδοσιακό φόρεμα μέσα στο εργαστήριό της.
Μέχρι τη δεκαετία του 1980, δεν υπήρχε ασφαλτοστρωμένος δρόμος για την Όλυμπο.
Όπως δήλωσε στο AFP ο ιστορικός Γιώργος Τσαμπανάκης, μεταξύ των παραδόσεων που επιβιώνουν είναι ένα «κληρονομικό σύστημα» της βυζαντινής εποχής που δίνει την περιουσία της μητέρας στη μεγαλύτερη κόρη.
Για παράδειγμα, η Ρηγοπούλα, που είναι μοδίστρα, είναι μία από τις ωφελημένες της παράδοσης αφού κληρονόμησε 700 ελαιόδεντρα από τη μητέρα της.
«Οι οικογένειες δεν είχαν αρκετή περιουσία για να τη μοιράσουν σε όλα τα παιδιά… και αν αφήναμε την κληρονομιά στους άνδρες, θα τη σπαταλούσαν», είπε.
Οι Ελληνίδες παραδοσιακά μετακόμιζαν στο σπίτι του νέου τους συζύγου όταν παντρεύονταν. Στην Όλυμπο, συμβαίνει το αντίθετο.
Και η εξέχουσα θέση των γυναικών αντικατοπτρίζεται επίσης στα ονόματά τους.
«Η μεγαλύτερη κόρη έπαιρνε το μικρό όνομα της γιαγιάς από τη μητέρα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, όπου ήταν αυτό της γιαγιάς από τον πατέρα», είπε ο κ. Τσαμπανάκης.
«Πολλές γυναίκες εξακολουθούν να αυτοαποκαλούνται με το επώνυμο της μητέρας τους και όχι του συζύγου τους», πρόσθεσε.
Ο ρόλος της γυναίκας στην Όλυμπο ενισχύθηκε περαιτέρω τη δεκαετία του 1950, όταν οι άνδρες του χωριού άρχισαν να μεταναστεύουν για εργασία -κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε ευρωπαϊκές χώρες- αφήνοντας πίσω τις γυναίκες και τις κόρες τους να διαχειρίζονται μόνες τους τις οικογένειες και τα αγροκτήματα.
«Δεν είχαμε άλλη επιλογή».
«Δεν είχαμε άλλη επιλογή από το να εργαστούμε κατά την απουσία των ανδρών. Ήταν ο μόνος τρόπος επιβίωσής μας», θυμήθηκε η 67χρονη Άννα Λεντάκη καθώς μάζευε αγκινάρες στο χωριουδάκι της Αυλώνας κοντά στην Όλυμπο.
Πριν από μερικά χρόνια, η Λεντάκη διατηρούσε την ταβέρνα της Ολύμπου, η οποία έχει περάσει πλέον στα χέρια της μεγαλύτερης κόρης της Μαρίνας.
«Δεν ξέρω αν ήμασταν πρώιμες φεμινίστριες… αλλά μου αρέσει να λέω ότι ο άντρας είναι το κεφάλι της οικογένειας και η γυναίκα ο λαιμός», είπε η Μαρίνα, η οποία είναι γύρω στα 40.
Η κόρη της Μαρίνας, η Άννα, είναι μόλις 13 ετών, αλλά ξέρει ότι μια μέρα θα πάρει τη σκυτάλη.
«Είναι η κληρονομιά της γιαγιάς μου και θα είμαι περήφανη που θα τη φροντίζω!», είπε χαρακτηριστικά η Άννα.
Ωστόσο, το φεμινιστικό «σύστημα κληρονομιάς» ωφελεί μόνο τα μεγαλύτερα παιδιά, δήλωσε ο Alain Chabloz της Γεωγραφικής Εταιρείας της Γενεύης, ο οποίος έχει μελετήσει το διεξοδικά τις παραδόσεις της Ολύμπου.
«Οι μικρότεροι γιοι αναγκάστηκαν να εξοριστούν και οι μικρότερες κόρες έπρεπε να μείνουν στο νησί στην υπηρεσία των μεγαλύτερων. Δημιουργήθηκε ένα είδος κοινωνικής κάστας», υπογράμμισε.
Η Γεωργία Φουρτίνα, η μικρότερη της οικογένειάς της, βοηθάει τη μεγαλύτερη αδελφή της στο εστιατόριο και στα χωράφια.
Όπως λέει, δεν αισθάνεται ότι η κοινωνία της Ολύμπου είναι ιδιαίτερα προοδευτική: «Είναι μια μικρή κοινωνία όπου μια γυναίκα μόνη της σε ένα καφενείο αποδοκιμάζεται», είπε.
Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες «είναι αυτές που διατηρούν τις παραδόσεις» όπως δήλωσε ο κ. Γιάννης Χατζηβασίλης, ένας ντόπιος γλύπτης, ο οποίος έχει φιλοτεχνήσει το εμβληματικό άγαλμα μιας γυναίκας της Ολύμπου που ατενίζει τη θάλασσα, περιμένοντας τον άντρα της να επιστρέψει.
Οι ηλικιωμένες γυναίκες της Ολύμπου φορούν παραδοσιακά κεντημένες φορεσιές που αποτελούνται από ανθισμένες ποδιές, μαντήλα και δερμάτινες μπότες.
Πολύτιμα κειμήλια που αποτελούν μέρος της προίκας ενός κοριτσιού, οι ενδυμασίες αυτές μπορεί να κοστίζουν έως και 1.000 ευρώ (1.077 δολάρια) και απαιτούν ώρες εργασίας.
Η Ειρήνη Χατζηπαπά, μια 50χρονη αρτοποιός, είναι η νεότερη γυναίκα της Ολύμπου που εξακολουθεί να τη φοράει καθημερινά.
«Έμαθα στην κόρη μου να κεντάει, αλλά εκτός από τις γιορτές, δεν τη φοράει, γιατί δεν είναι προσαρμοσμένη στη σύγχρονη ζωή», είπε.
Η 70χρονη μητέρα της Ειρήνης μπαίνει στη συζήτηση: «Η φορεσιά μας έχει αρχίσει να γίνεται απλά παραδοσιακή, μόνο για τις γιορτές… Ο κόσμος μας εξαφανίζεται».
(Πηγή/Φωτογραφίες: Λουίζα Γουλιαμάκη, AFP)
